Trong bài viết này, bạn sẽ được tìm hiểu mô hình ADDIE là gì và ứng dụng của nó trong thiết kế chương trình đào tạo. Đây là loại mô hình được biết đến như một công cụ hỗ trợ bài giảng trở nên hấp dẫn hơn khi thiết kế chương trình đào tạo.
Mô hình thiết kế giảng dạy là gì?
Trước tiên, hãy cùng tìm hiểu mô hình thiết kế giảng dạy là gì:
Định nghĩa
Việc thiết kế giảng dạy có thể được hiểu là quá trình tạo ra các trải nghiệm giảng dạy để đạt được mục tiêu học tập mong muốn. Mô hình thiết kế giảng dạy cung cấp hướng dẫn về cách tổ chức các tình huống giảng dạy sao cho phù hợp và mang lại hiệu quả cao nhất trong quá trình học.
Theo Driscoll & Carliner (2005), “Thiết kế không chỉ là một quá trình; quá trình đó, và sản phẩm kết quả, đại diện cho một khuôn khổ của tư duy”. Mô hình thiết kế giảng dạy được xây dựng dựa trên các kịch bản sư phạm để hỗ trợ người hướng dẫn trong việc đạt được các mục tiêu đào tạo mang tính đa dạng, nhằm tối ưu hoá quá trình học của sinh viên. Vì vậy, khi người thiết kế giảng dạy cần xác định các bước trong quá trình đào tạo, họ có thể nghiên cứu các mô hình thiết kế giảng dạy có sẵn. Những mô hình này được sử dụng để hỗ trợ người huấn luyện và giáo viên trong việc chỉ đạo và lập kế hoạch cho quá trình toàn diện.
Hiện nay có hơn 20 phương pháp thiết kế giảng dạy được chấp nhận rộng rãi, đây là một số phương pháp phổ biến nhất:
- Mô hình ADDIE
- Mô hình Kirkpatrick
- Mô hình TPACK
- Social Learning Theory: Albert Bandura
- Mô hình Dick and Carey
- Assure
- Flipped Classroom
Bạn có thể xem thêm về danh sách các mô hình thiết kế giảng dạy phổ biến tại Instructional Design Models.
Đặc điểm
Có một số đặc điểm quan trọng cần có trong tất cả các mô hình thiết kế giảng dạy theo như Branch và Merrill đã đề cập năm 2002:
- Thiết kế giảng dạy tập trung vào việc đặt người học vào trung tâm: Sự phát triển và thành công của người học là ưu tiên hàng đầu trong quá trình giảng dạy.
- Thiết kế giảng dạy nhằm mục tiêu rõ ràng: Việc xác định mục tiêu một cách rõ ràng là vô cùng quan trọng.
- Thiết kế hướng dẫn tập trung vào việc nâng cao hiệu suất trong thực tế: Giúp người học thực hiện những hành vi mà họ sẽ gặp phải trong thực tế.
- Thiết kế giảng dạy tập trung vào việc đạt được các kết quả có thể được đo lường một cách đáng tin cậy và chính xác: Việc phát triển các công cụ đo lường có tính tin cậy và tính chính xác là rất quan trọng.
- Thiết kế giảng dạy là quá trình dựa trên kinh nghiệm, với sự tập trung vào dữ liệu. Dữ liệu đóng vai trò trung tâm trong quá trình này.
- Thiết kế hướng dẫn thường liên quan đến công việc nhóm, là nỗ lực của một nhóm người.
Mô hình ADDIE là gì?
ADDIE là một phương pháp thiết kế hệ thống giảng dạy – Instructional Systems Design (ISD). Đây là phương pháp được nhiều nhà phát triển và đào tạo sử dụng để thiết kế các khoá học.
ADDIE đại diện cho 5 từ:
- Analysis (Phân tích)
- Design (Thiết kế)
- Development (Phát triển)
- Implementation (Thực hiện)
- Evaluation (Đánh giá)
Mô hình ADDIE thực hiện các giai đoạn theo một thứ tự cụ thể, tập trung vào việc phản ánh và lặp lại quá trình. Mô hình này cung cấp một phương pháp tiếp cận hợp lý và tập trung, mang lại phản hồi để liên tục hoàn thiện.
Hầu hết các mô hình ISD (thiết kế hệ thống giảng dạy) hiện tại là biến thể của mô hình ADDIE. Các mô hình khác bao gồm mô hình Dick và Carey cũng như mô hình Kemp ISD. Ngoài ra, các lý thuyết giảng dạy đóng vai trò quan trọng trong việc thiết kế tài liệu giảng dạy, bao gồm chủ nghĩa hành vi, kiến tạo, học tập xã hội và nhận thức.
Lịch sử phát triển của mô hình ADDIE
Khái niệm Thiết kế Giảng dạy (Instructional Design – ID) đã xuất hiện từ những năm 1950, tuy nhiên, mô hình ADDIE mới được ra mắt vào năm 1975. Ban đầu, nó được phát triển cho Quân đội Hoa Kỳ tại Trung tâm Công nghệ Giáo dục của Đại học Bang Florida và sau đó được áp dụng trên toàn bộ Lực lượng Vũ trang Hoa Kỳ.
Mô hình ADDIE dựa trên một mô hình Thiết kế Giảng dạy (ID) trước đó, là phương pháp tiếp cận theo bước năm do Không quân Hoa Kỳ phát triển. Mặc dù vẫn giữ nguyên tính chất của các bước này và tuân thủ cấu trúc phân cấp, quy trình này yêu cầu hoàn thành từng giai đoạn trước khi chuyển sang giai đoạn tiếp theo.
So với phiên bản ban đầu, phiên bản hiện tại đã được điều chỉnh trong thập kỷ qua để làm cho mô hình ADDIE linh hoạt và sáng tạo hơn. Vào những năm 1980, đã có một phiên bản giống với phiên bản hiện tại xuất hiện. Ngày nay, tác động của mô hình ADDIE có thể được nhìn thấy trong hầu hết các mô hình Thiết kế Giảng dạy đang được áp dụng.
5 giai đoạn của mô hình ADDIE
A – Analysis (Phân tích)
Giai đoạn Phân tích đầu tiên có thể được coi là “Giai đoạn thiết lập mục tiêu”. Trọng tâm của quá trình này mà các nhà thiết kế giảng dạy cần tập trung là đối tượng mục tiêu.
Ở đây, chúng ta sẽ điều chỉnh chương trình để phù hợp với mức độ kiến thức và kỹ năng riêng của từng học viên hoặc người tham gia khóa học. Mục tiêu là đảm bảo rằng không có thông tin lặp lại những gì họ đã biết, mà thay vào đó, tập trung vào các chủ đề và bài học mà họ chưa được tiếp cận và chưa biết. Trong giai đoạn này, người giảng dạy cần phân biệt giữa kiến thức hiện tại của học viên và những gì họ cần đạt được sau khi hoàn thành khóa học.
Trong giai đoạn phân tích, vấn đề giảng dạy sẽ được làm rõ, mục tiêu giảng dạy sẽ được thiết lập và môi trường học tập cùng với kiến thức và kỹ năng hiện tại của người học sẽ được xác định. Dưới đây là một số câu hỏi sẽ được giải quyết trong giai đoạn phân tích bằng cách áp dụng nguyên tắc “5W-1H”:
- Who? Ai sẽ tham gia vào chương trình huấn luyện?
- What? Chương trình huấn luyện sẽ tập trung vào chủ đề gì chính?
- Why? Tại sao lại thực hiện chương trình huấn luyện này?
- When? Khi nào chương trình huấn luyện sẽ được triển khai?
- Where? Chương trình huấn luyện sẽ được tổ chức ở đâu? (Offline hay Online)
- How? Làm thế nào để đạt được điều này?
D – Design (Thiết kế)
Trong giai đoạn thiết kế, chúng ta cần đảm bảo sự nhất quán trong các mục tiêu và đồng thời xác định các công cụ sẽ được sử dụng để đánh giá hiệu suất trong các bài kiểm tra khác nhau, phân tích chủ đề, lập kế hoạch và cung cấp nguồn lực. Trong giai đoạn này, chúng ta tập trung vào việc xác định rõ ràng các mục tiêu, nội dung học, phân tích chủ đề, bài tập, lập kế hoạch cho bài học và sự lựa chọn về công cụ đánh giá và phương tiện truyền thông.
Giai đoạn thiết kế yêu cầu sự có tổ chức và chi tiết. “Tổ chức” ở đây ám chỉ một phương pháp có cấu trúc và có trật tự để xác định, phát triển và đánh giá một loạt các chiến lược đã được lập kế hoạch để đạt được các mục tiêu của dự án. Đồng thời, “chi tiết” nghĩa là việc thực hiện từng yếu tố trong kế hoạch thiết kế một cách cụ thể.
Cách tiếp cận có hệ thống này đảm bảo rằng tất cả các yếu tố được tích hợp vào một chiến lược logic và có kế hoạch để đạt được mục tiêu cuối cùng của dự án. Dưới đây là những bước thông thường được sử dụng trong giai đoạn thiết kế:
- Tài liệu chiến lược của phương pháp thiết kế giảng dạy, hình ảnh và kỹ thuật của dự án.
- Kết quả hành vi dự kiến theo lĩnh vực (nhận thức, tình cảm, tâm lý) được áp dụng vào chiến lược giảng dạy.
- Tạo storyboard.
- Thiết kế giao diện tối ưu trải nghiệm người dùng,
- Tạo mẫu thử nghiệm hay nguyên mẫu (prototype).
- Áp dụng thiết kế đồ họa trực quan.
Trong giai đoạn thiết kế, các nhà thiết kế giảng dạy cần xác định:
- Các loại phương tiện được sử dụng (âm thanh, video và hình ảnh). Có thể sử dụng tài liệu này từ nguồn bên thứ ba được không?
- Cần những nguồn lực có sẵn nào để hoàn thành dự án.
- Quá trình nghiên cứu sẽ bao gồm mức độ và các loại hoạt động nào? Mang tính cộng tác, tương tác hay trên cơ sở tình nguyện của mỗi người tham gia?
- Dùng cách tiếp cận giảng dạy nào để thực hiện các phần của dự án (theo behaviorist – chủ nghĩa hành vi, constructivist – thuyết kiến tạo).
- Xác định khung thời gian cụ thể cho mỗi hoạt động (tương ứng với mỗi bài học, chương, mô-đun,…). Mỗi hoạt động có yêu cần một tiến trình từ dễ đến khó không?
- Các kỹ năng nhận thức mà mục tiêu học tập mang mang cho mỗi người học là gì?
- Làm sao để kiểm tra người học đã đạt được mục tiêu học tập đó? Phương pháp áp dụng là gì?
- Ghi lại lộ trình của dự án trên giấy, ghi lại các hoạt động và xem chúng có thật sự phù hợp không?
- Nếu dự án giảng dạy trên nền tảng website trực tuyến thì giao diện người dùng sẽ trông như thế nào?
- Cách thức phản hồi của người học là gì? Làm sao để biết người học có hiểu được bài học hay không?
- Có nhiều phương pháp và các học khác nhau vậy phương pháp nào sẽ đảm bảo phù hợp với người học? Dự án đào tạo như thế nào thì thu hút nhiều người học nhất?
- Xác định sự đa dạng trong cách truyền tải và phương tiện truyền thông.
- Xác định ý tưởng chủ đạo của dự án (hoạt động đào tạo).
D – Development (Phát triển)
Giai đoạn Phát triển là giai đoạn bắt đầu sản xuất và thử nghiệm phương pháp luận đang được sử dụng trong dự án.
Trong giai đoạn này, các nhà thiết kế sử dụng thông tin từ hai giai đoạn trước và áp dụng nó để phát triển một chương trình có khả năng truyền đạt kiến thức cần thiết cho người tham gia. Nếu hai giai đoạn trước yêu cầu kế hoạch và sáng tạo, thì trong giai đoạn Phát triển, bạn tập trung hoàn toàn vào việc mang chúng vào thực tế.
Giai đoạn này gồm ba nhiệm vụ chính: soạn thảo, sản xuất và đánh giá. Các nhà phát triển tạo ra và tổ chức các nguồn nội dung đã được thiết kế trong giai đoạn trước. Các lập trình viên tiến hành công việc phát triển và tích hợp công nghệ. Người kiểm tra thực hiện quá trình gỡ lỗi. Dự án được xem xét và điều chỉnh dựa trên phản hồi.
Do đó, giai đoạn phát triển liên quan đến việc tạo ra và kiểm tra kết quả học tập. Mục tiêu là giải quyết các câu hỏi như:
- Khung thời gian có được tuân thủ không? Tài liệu có được tạo theo đúng lịch trình dự kiến không?
- Tinh thần làm việc nhóm như thế nào? Có hiệu quả không?
- Mỗi thành viên có đóng góp tối đa không?
- Các tài liệu có được tạo ra theo đúng yêu cầu và dự định ban đầu không?
I – Implementation (Thực hiện)
Giai đoạn Thực hiện phản ánh sự sửa đổi và hoàn thiện liên tục của chương trình để đảm bảo thu được hiệu quả tối đa và kết quả tích cực.
Đây là nơi mà các nhà thiết kế giảng dạy cố gắng tái thiết kế, cập nhật và chỉnh sửa khóa học để đảm bảo rằng khóa học có thể được phân phối một cách hiệu quả. “Tuân theo quy trình” là một khái niệm quan trọng ở giai đoạn này. Các nhà thiết kế giảng dạy và người học sẽ làm việc cùng nhau để có được các đánh giá liên tục. Vì giai đoạn này thu thập được nhiều phản hồi từ cả người thiết kế lẫn người tham gia, chúng ta có thể học hỏi và giải quyết nhiều vấn đề.
Các nhà thiết kế có vai trò tích cực trong giai đoạn này, điều này rất quan trọng cho thành công của dự án. Các nhà phát triển nên phân tích, tái thiết kế và tăng cường sản phẩm một cách liên tục để đảm bảo việc cung cấp sản phẩm hiệu quả. Việc theo dõi chi tiết là điều bắt buộc. Khi người hướng dẫn và người học tham gia tích cực trong quá trình triển khai, các sửa đổi có thể được thực hiện ngay lập tức cho dự án, từ đó làm cho chương trình trở nên hiệu quả và thành công hơn.
Sau đây là các ví dụ về những gì có thể được xác định:
- Tư vấn về phương pháp lưu trữ hồ sơ và dữ liệu thực tế cần khai thác từ trải nghiệm của người học.
- Phản hồi cảm xúc của người dạy và người học thay đổi như thế nào trong quá trình thực hiện dự án? Họ quan tâm, háo hức, chỉ trích hay phản đối?
- Các nhà thiết kế giảng dạy có nắm bắt được chủ đề ngay lập tức hay cần trợ giúp?
- Cách đối phó với lỗi có thể xảy ra trong khi thử nghiệm? Nếu mọi việc không diễn ra theo kế hoạch thì sao?
- Công cụ dự phòng trong trường hợp thất bại ban đầu của dự án là gì? Chiến lược dự phòng là gì?
- Việc thử nghiệm sẽ thực hiện ở quy mô nhỏ hay quy mô lớn?
- Khi nhóm sinh viên nhận được tài liệu, họ có thể làm việc độc lập hay cần phải có sự hướng dẫn?
E – Evaluation (Đánh giá)
Giai đoạn cuối cùng của mô hình ADDIE là Đánh giá. Đây là giai đoạn mà dự án đang được kiểm tra tỉ mỉ cuối cùng về (what, how, why, when,..) của những việc đã hoàn thành (hoặc không hoàn thành) của toàn bộ dự án.
Giai đoạn này có thể chia thành hai phần: Đánh giá quá trình (Formative) và Đánh giá kết quả (Summative). Đánh giá ban đầu thường diễn ra trong giai đoạn phát triển. Đánh giá quá trình (Formative) được tiến hành trong quá trình thử nghiệm và thực hiện, trong khi Đánh giá kết quả (Summative) được thực hiện khi hoàn thành chương trình đào tạo. Mục tiêu chính của giai đoạn đánh giá là xác định xem mục tiêu đã được hoàn thành hay chưa và gợi ý các cải tiến cần áp dụng để nâng cao hiệu suất và tỷ lệ thành công của dự án.
Tất cả các giai đoạn của mô hình ADDIE liên quan đến việc đánh giá quá trình. Đây là một phần rất quan trọng không thể thiếu trong mô hình ADDIE. Quá trình đánh giá diễn ra suốt quá trình triển khai với sự hỗ trợ từ cả giáo viên lẫn học viên. Sau khi hoàn thành khóa học hoặc chương trình, việc thực hiện việc đánh giá kết quả nhằm cải thiện phương pháp giảng dạy.
Trong suốt giai đoạn đánh giá, nhà thiết kế chương trình đào tạo cần xác định xem các vấn đề liên quan đã được giải quyết hay chưa. Có thể nói rằng chưa thể kết luận đúng hay sai và cũng chưa rõ liệu những mục tiêu mong muốn đã được đáp ứng hay không.
Mặc dù giai đoạn này thường bị bỏ qua do hạn chế về mặt thời gian và lý do tiền bạc, đánh giá (evaluation) là một bước thiết yếu của mô hình ADDIE vì nó nhằm mục đích trả lời các câu hỏi sau:
- Xác định các tiêu chí đánh giá hiệu quả của dự án.
- Xác định cách và thời gian bạn sẽ triển khai quá trình thu thập dữ liệu hiệu quả. Khi nào hiệu quả tổng thể của dự án sẽ được thu thập và thu thập bằng cách nào?
- Xác định hệ thống phản hồi của người tham gia đào tạo.
- Xác định phương pháp sẽ được sử dụng khi cần thay đổi một số phần của dự án.
- Xác định phương pháp nhận biết độ tin cậy và giá trị của nội dung.
- Xác định phương pháp đánh giá sự rõ ràng của các hướng dẫn.
- Xác định phương pháp phân tích phản ứng của người tham gia dự án.
- Xác định ai sẽ nhận được kết quả cuối cùng của bạn liên quan đến dự án. Ai sẽ chuẩn bị báo cáo về kết quả đánh giá?
Ưu và nhược điểm của mô hình ADDIE
Ưu điểm của mô hình ADDIE
- Được sử dụng phổ biến và chấp nhận rộng rãi.
- Được chứng minh là có hiệu quả đối với việc học tập của con người.
- Là nền tảng cho các mô hình học tập khác.
- Dễ dàng đo lường thời gian và chi phí.
- Mô hình được sử dụng phổ biến và được chấp nhận rộng rãi
- Mô hình được chứng minh là có hiệu quả đối với việc học tập của con người
- ADDIE là nền tảng cho các mô hình học tập khác
- Mô hình ADDIE dễ dàng đo lường thời gian và chi phí
Nhược điểm của mô hình ADDIE
- Mô hình ADDIE phải được tuân theo thứ tự
- Mất nhiều thời gian và tốn kém.
- Không linh hoạt đủ để thích ứng với những thay đổi bất ngờ của dự án.
- Không cho phép thiết kế lặp đi lặp lại
Cách triển khai mô hình ADDIE ngày nay?
Trello
Một cách hiệu quả để quản lý quy trình ADDIE là sử dụng công cụ phần mềm như Trello. Trello giúp tổ chức công việc một cách có hệ thống, cho phép theo dõi tiến trình di chuyển qua các giai đoạn và ghi lại bất kỳ tiến triển nào từng được đạt được trong từng giai đoạn.
Điều này rất hữu ích khi có nhiều nhà thiết kế giảng dạy làm việc cùng nhau trong một dự án. Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng bảng trắng và ghi chú bằng post-it theo phong cách truyền thống.
Storyboarding (bảng phân cảnh)
Powerpoint là một công cụ hiệu quả và phổ biến để tạo Storyboarding nhanh chóng và dễ dàng. Powerpoint giúp bạn trong việc lên kịch bản cho chương trình và tạo mẫu tài liệu đơn giản mà có thể dùng để chuyển đổi vào công cụ khác.
LMS
Hệ thống quản lý học tập (LMS) giúp đơn giản hóa việc tải lên hoặc tạo nội dung khóa học và đào tạo cho người học. LMS cung cấp các tính năng báo cáo về mức độ tiếp thu, hoàn thành và hiệu suất, cho phép quản lý ghi danh và thiết lập deadline để tuân thủ kế hoạch và lịch trình đào tạo.
Ngoài ra, người dùng cũng có thể tạo các cuộc khảo sát để thu thập phản hồi từ người học trong suốt khóa học, giúp theo dõi và cập nhật thông tin. Tất cả những thông tin này sẽ được áp dụng trong giai đoạn phân tích để liên tục cải thiện và đạt được kết quả tốt nhất cho chương trình đào tạo.
Những câu hỏi thường gặp về mô hình ADDIE
- Mô hình ADDIE là gì và nó được sử dụng như thế nào trong quá trình thiết kế giảng dạy?
ADDIE là mô hình thiết kế giảng dạy với các giai đoạn: Phân tích, Thiết kế, Phát triển, Thực hiện và Đánh giá. - Làm thế nào giai đoạn Phân tích của ADDIE giúp xác định nhu cầu đào tạo và mục tiêu học tập?
Phân tích xác định vấn đề giảng dạy, mục tiêu đào tạo và nhu cầu học của đối tượng để đặt ra kế hoạch đào tạo. - Giai đoạn Thiết kế của mô hình ADDIE tập trung vào những yếu tố nào để xây dựng chương trình đào tạo hiệu quả?
Thiết kế tập trung vào cách tổ chức và xây dựng nội dung, phương pháp giảng dạy, và cơ cấu chương trình. - Giai đoạn Đánh giá trong mô hình ADDIE đóng vai trò như thế nào trong việc đảm bảo chất lượng và liên tục cải tiến của chương trình đào tạo?
Đánh giá đảm bảo chất lượng chương trình, đưa ra phản hồi và cơ hội cải tiến liên tục để nâng cao hiệu suất đào tạo.
Lời kết
Thông qua bài viết này, Digital Marketing Agency DMA đã giúp bạn tìm hiểu chi tiết mô hình ADDIE là gì và ứng dụng của nó trong thiết kế chương trình đào tạo. Hy vọng rằng những thông tin phía trên về lịch sử phát triển, 5 giai đoạn, ưu nhược điểm và làm thế nào để triển khai mô hình ADDIE hiện nay có thể giúp bạn dễ dàng học tập và ứng dụng dễ dàng.