Lập trình là một ngành rất được quan tâm. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu về ngôn ngữ lập trình và giải đáp thắc mắc về việc chọn ngôn ngữ lập trình. Hãy cùng khám phá qua bài viết dưới đây!
Ngôn ngữ lập trình là gì?
Ngôn ngữ lập trình là tập hợp các quy tắc, cú pháp và ký hiệu dùng để viết mã cho máy tính hoặc phần mềm.
Các ngôn ngữ này giúp nhà phát triển chỉ định các tác vụ cho máy tính, bao gồm tính toán, xử lý dữ liệu, lưu trữ, truy xuất cơ sở dữ liệu và giao tiếp với người dùng.
Mỗi ngôn ngữ có cách viết khác nhau và được thiết kế để phù hợp với nhu cầu khác nhau. Chúng được sử dụng rộng rãi trong việc phát triển phần mềm, ứng dụng web và các sản phẩm khác.
Hàng năm, có hàng ngàn ngôn ngữ lập trình được tạo ra, có thể là dạng mệnh lệnh hoặc dạng khai báo.
Các thành phần của ngôn ngữ lập trình
Ngôn ngữ lập trình bao gồm các phần sau:
- Cú pháp: Quy tắc viết mã và câu lệnh trong ngôn ngữ lập trình.
- Từ vựng: Từ khóa, biến, hàm và ký tự đặc biệt trong ngôn ngữ lập trình.
- Cú pháp chương trình: Cấu trúc và tình trạng của chương trình.
- Thư viện: Các hàm và phương thức có sẵn giúp tiết kiệm thời gian lập trình.
- Trình biên dịch: Chuyển đổi mã ngôn ngữ lập trình sang mã máy.
- Trình thông dịch: Thực thi chương trình mà không cần biên dịch trước.
- Các công cụ hỗ trợ: Soạn thảo mã, gỡ rối, quản lý phiên bản và kiểm thử.
Đặc điểm chung của các ngôn ngữ lập trình
Ngôn ngữ lập trình là tập hợp các từ, cấu trúc và quy tắc để viết chương trình máy tính. Các đặc điểm chung của ngôn ngữ lập trình bao gồm:
- Cú pháp: Mỗi ngôn ngữ lập trình có cú pháp riêng để định nghĩa lệnh và câu lệnh. Việc tuân thủ cú pháp này là cần thiết để chương trình hoạt động đúng.
- Biên dịch: Chương trình viết bằng ngôn ngữ lập trình thường được biên dịch thành mã máy trước khi chạy. Điều này đảm bảo hiệu suất cao khi chạy chương trình trên máy tính.
- Độc lập nền tảng: Ngôn ngữ lập trình thường có tính độc lập với nền tảng, có thể chạy trên nhiều hệ điều hành khác nhau như Windows, MacOS, Linux.
- Tái sử dụng: Ngôn ngữ lập trình cho phép tái sử dụng mã đã viết, giúp tiết kiệm thời gian và công sức trong quá trình phát triển chương trình.
- Linh hoạt: Ngôn ngữ lập trình cung cấp tính linh hoạt để xử lý dữ liệu và thực hiện các nhiệm vụ phức tạp khác nhau cho lập trình viên.
Ứng dụng của ngôn ngữ lập trình
Ngôn ngữ lập trình đóng vai trò quan trọng trong khoa học và cuộc sống con người hiện nay. Chúng được sử dụng rộng rãi để phát triển các ứng dụng hữu ích trên iOS, Android, thiết kế website.
Nền tảng .NET là một nền tảng hỗ trợ cho nhiều loại ngôn ngữ lập trình trong việc tạo ra các ứng dụng web tiện ích. Các ứng dụng này luôn được cập nhật và cải tiến để mang lại trải nghiệm tốt nhất cho người dùng.
Phân loại ngôn ngữ lập trình
Ngôn ngữ máy (machine language)
Ngôn ngữ máy là tập hợp các chỉ thị được CPU thực thi trực tiếp. Mỗi chỉ thị có chức năng riêng. Các chuỗi chỉ thị này là những chương trình được CPU thực hiện trực tiếp.
Ngôn ngữ máy là cơ sở cho bộ vi xử lý và được biểu diễn dưới dạng mã nhị phân. Các ngôn ngữ lập trình khác sẽ được chuyển đổi thành ngôn ngữ máy trước khi hoàn thiện chương trình.
Hợp ngữ
Hợp ngữ là một loại ngôn ngữ lập trình bậc thấp. Nó phức tạp và khó nhớ, phụ thuộc vào vi xử lý và cần công cụ hợp dịch để chuyển đổi thành ngôn ngữ máy.
Mặc dù viết bằng từ viết tắt tiếng Anh, hợp ngữ vẫn thua kém so với các loại ngôn ngữ lập trình khác.
Ngôn ngữ lập trình bậc cao (High-level programming language)
Ngôn ngữ lập trình bậc cao là một loại ngôn ngữ hiện đại, tự nhiên và độc lập với công cụ và thiết bị. Ví dụ như Java, PHP, C, C++,…
Các loại ngôn ngữ lập trình bậc cao có thể được phân loại theo cách chương trình được xây dựng và thực hiện:
- Ngôn ngữ lập trình hướng cấu trúc: Hoạt động dựa trên các chương trình con và được chia nhỏ từ chương trình chính.
- Ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng: Tập trung vào đối tượng và sử dụng đối tượng làm cơ sở cho giải thuật của chương trình.
- Ngôn ngữ lập trình tuyến tính: Hoạt động theo thứ tự viết lệnh từ trước đến sau, từ đầu đến cuối.
Top 10 ngôn ngữ lập trình phổ biến
1. Javascript
Năm 2022 là năm thứ 10 liên tiếp JavaScript trở thành ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất.
Theo khảo sát của Stack Overflow, khoảng 67.9% nhà phát triển chuyên nghiệp sử dụng JavaScript trong năm 2022.
Lý do cho sự ưa chuộng của JavaScript là tính tương thích với hầu hết các trình duyệt web và cú pháp linh hoạt.
Mặc dù JavaScript được sử dụng chủ yếu cho Front-end, nhưng cũng có thể áp dụng cho Back-end thông qua Node.js.
Bên cạnh đó, JavaScript còn giúp tăng trải nghiệm tương tác của người dùng trên website và cơ hội việc làm cho người biết JavaScript rất rộng mở.
Ưu điểm của JavaScript:
- Dễ học và có nhu cầu cao.
- Dễ phát hiện và sửa lỗi.
- Hoạt động trên nhiều nền tảng và trình duyệt.
- Tương tác và phản hồi nhanh với người dùng.
- Nhanh và nhẹ hơn các ngôn ngữ khác.
- Cung cấp tính năng xác thực đầu vào của người dùng.
Các công ty hàng đầu sử dụng JavaScript bao gồm Microsoft, Uber, PayPal, Google, Walmart, v.v..
2. Python
Python được phát triển vào năm 1991 bởi Guido van Rossum. Theo khảo sát của Stack Overflow, Python là một trong những ngôn ngữ lập trình được ưa chuộng bởi các chuyên gia và những người đang học code.
Đây là một ngôn ngữ lập trình dễ học, dễ hiểu và có cú pháp rõ ràng và trực quan. Ngoài ra, Python cũng thân thiện với người dùng và dễ ghi nhớ vì nó tương tự với tiếng Anh.
Với tính ứng dụng cao trong việc phát triển phần mềm 3D, trí tuệ nhân tạo và lập trình game, Python đang trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Vì vậy, nếu bạn muốn trở thành một Back-end developer, Python là một lựa chọn thông minh.
Những ưu điểm của Python:
- Cú pháp đơn giản của Python giúp cho người lập trình dễ đọc và hiểu.
- Tốc độ xử lý của Python nhanh hơn so với PHP.
- Chế độ tương tác cho phép thử nghiệm và sửa lỗi mã lệnh.
- Python có thể biên dịch và chạy tốt trên nhiều nền tảng khác nhau.
- Tính linh hoạt cho phép thêm và tùy chỉnh các công cụ.
Các công ty lớn sử dụng Python bao gồm Intel, Facebook, Spotify, Netflix, v.v..
3. Java
Java là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng được tạo ra bởi James Gosling vào năm 1995. Nó có thể chạy trên nhiều nền tảng khác nhau mà không cần phải biên dịch lại.
Khi đã cài đặt Java Runtime Environment, mã code Java có thể hoạt động tốt trên mọi hệ điều hành và thiết bị. Ngoài ra, ngôn ngữ này còn được sử dụng rộng rãi trong việc phát triển các ứng dụng web, big data, di động,…
Nhiều website phổ biến như Amazon, Google, YouTube cũng sử dụng Java để hỗ trợ hoạt động của họ. Ví dụ, LinkedIn là một trong số đó.
Các ưu điểm của Java bao gồm:
- Dễ hiểu và dễ học.
- Không phụ thuộc vào nền tảng, có thể chạy trên mọi máy tính mà không cần cài đặt thêm phần mềm.
- Đảm bảo tính bảo mật cao.
- Cung cấp cấu hình mạnh mẽ.
- Quản lý bộ nhớ hiệu quả.
4. C#
C# là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng do Microsoft phát triển vào năm 2000 và là phần quan trọng của kế hoạch .NET. Nó có nhiều tính năng đa dạng và thích hợp cho người mới bắt đầu.
C# đã được sử dụng rộng rãi trong việc phát triển website, game VR, 2D và 3D. Theo tác giả Anders Hejlsberg, C# tương tự như C++ hơn là Java.
Ngoài ra, Ccòn được sử dụng trong backend của một số trang web nổi tiếng như Dell và Visual Studio. Nó cũng phù hợp cho các ứng dụng trên Windows, Android và iOS.
5. C/C++
Ngôn ngữ C được tạo ra vào cuối những năm 1970, có tính gần gũi với phần cứng và tương tự như các ngôn ngữ bậc thấp hơn. Tuy nhiên, nó đã chứng minh sự khác biệt của mình so với các ngôn ngữ bậc thấp khác.
Điều đặc biệt là mã C có thể được dịch và thực thi trên hầu hết các máy tính, trong khi các ngôn ngữ bậc thấp chỉ hoạt động trên một số máy tính cụ thể. Vì vậy, C được coi là ngôn ngữ trung gian.
C++ là phiên bản lập trình hướng đối tượng của C, thường được sử dụng để phát triển các ứng dụng VR, đồ họa máy tính, game,…
Cả hai ngôn ngữ C và C++ đều được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực lập trình và khoa học máy tính. Chúng được áp dụng cao trong việc phát triển các ứng dụng yêu cầu hiệu suất cao như server app, trò chơi điện tử,…
6. PHP
PHP là một ngôn ngữ lập trình mã nguồn mở được tạo ra vào năm 1994. Nó được sử dụng chủ yếu để phát triển các ứng dụng cho máy chủ và có thể dễ dàng nhúng vào trang HTML bằng cách sử dụng cặp thẻ PHP. Với tốc độ nhanh và cú pháp giống C và Java, PHP được tối ưu hóa cho việc phát triển website. Điều này khiến nó trở thành một trong những ngôn ngữ lập trình website phổ biến nhất trên thế giới. Hiện nay, khoảng 83% trong tổng số 10 triệu website trên thế giới đang sử dụng PHP. Ngoài việc viết server-side-script và command-line-script, các lập trình viên cũng có thể sử dụng PHP để phát triển các ứng dụng desktop.
7. Kotlin
Kotlin là một ngôn ngữ lập trình đa nền tảng được phát triển bởi JetBrains từ năm 2011. Nó có thể liên kết với Java và hỗ trợ các ngôn ngữ khác.
Ngôn ngữ này được sử dụng rộng rãi cho các ứng dụng Android, web và server. Một số công ty như Pinterest, Coursera, Trello cũng sử dụng Kotlin làm ngôn ngữ chính.
Kotlin nổi bật vì tính an toàn, tương tác cao, cấu trúc code ngắn gọn và có tính năng đặc biệt.
8. Go
Go (Golang) là một ngôn ngữ lập trình được Google phát triển vào năm 2007 cho các API và ứng dụng web. Nó ra đời để đáp ứng nhu cầu của các lập trình viên trong các dự án lớn.
Với khả năng xử lý hệ thống multicore, codebase và mạng lưới rộng lớn, Go đang trở thành một trong những ngôn ngữ lập trình phát triển nhanh chóng.
Ngoài ra, ngôn ngữ này cũng được sử dụng rộng rãi trong các công ty công nghệ thông tin vì cấu trúc đơn giản, hiện đại và hỗ trợ đa lõi của bộ vi xử lý và hoạt động đa nhiệm.
Một số công ty đã chọn Go làm ngôn ngữ lập trình của họ bao gồm: Google, Twitch, Uber, Dropbox..
9. Swift
Swift là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng do Apple tạo ra vào năm 2014 cho các ứng dụng Mac và Linux. Đây là một loại ngôn ngữ mã nguồn mở dễ học, ít yêu cầu kỹ năng viết code hơn so với những ngôn ngữ khác.
Ngôn ngữ Swift được thiết kế bằng cách kết hợp các ý tưởng từ nhiều ngôn ngữ phổ biến khác như Objective-C, Rust, Haskell, Ruby, Python, C và CLU. Nó được sử dụng để tạo ra các ứng dụng cho iOS, macOS, watchOS và tvOS.
Một số ứng dụng iOS phổ biến được phát triển bằng Swift là SoundCloud, WordPress, Mozilla Firefox và Flappy Bird. Ngoài ra, Swift còn được thiết kế để giảm thiểu các lỗi trong quá trình lập trình.
10. Ruby
Ruby là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng được tạo ra bởi Yukihiro Matz Matsumoto vào năm 1993. Nó được sử dụng rộng rãi trong các công ty khởi nghiệp.
Với cú pháp đơn giản và thân thiện, Ruby hỗ trợ cả lập trình hướng đối tượng và thủ tục. Nó còn được biết đến với Ruby on Rails (RoR) – một framework mã nguồn mở cho phép phát triển các ứng dụng web nhanh chóng.
Tuy nhiên, Ruby thường chỉ được sử dụng trong giai đoạn đầu của dự án và sau đó sẽ được thay thế bằng một ngôn ngữ khác.
Một nhược điểm lớn của Ruby là khó bảo trì và tốc độ chậm hơn so với các ngôn ngữ khác như PHP hay Java.
Quy tắc đặt tên trong ngôn ngữ lập trình
Trong lập trình, việc đặt tên cho các thành phần như biến, hàm, lớp hay module là rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến tính dễ đọc, dễ hiểu và dễ bảo trì của mã nguồn. Dưới đây là một số quy tắc đặt tên thông dụng:
- Chọn tên có ý nghĩa, miêu tả chính xác chức năng và nội dung của các thành phần.
- Sử dụng chữ cái thường hoặc in hoa, không sử dụng số hay ký tự đặc biệt.
- Tránh sử dụng quá nhiều từ viết tắt không cần thiết và sử dụng viết tắt có ý nghĩa rõ ràng.
- Không sử dụng tên trùng với từ khoá (keyword) trong ngôn ngữ lập trình.
- Tuân theo quy ước đặt tên phổ biến trong cộng đồng lập trình.
- Đối với tên biến, sử dụng dấu gạch dưới (_) để ngăn cách các từ, ví dụ: ten_sinh_vien.
- Đối với tên hàm, sử dụng động từ trước, ví dụ: getTenSinhVien().
- Đối với tên lớp, sử dụng chữ cái in hoa ở đầu mỗi từ, ví dụ: SinhVien, LopHoc.
- Đối với tên hằng số, sử dụng chữ in hoa và dấu gạch dưới để ngăn cách các từ, ví dụ: PI, MAX_LENGTH.
Những quy tắc này giúp mã nguồn trở nên dễ đọc, dễ hiểu và dễ bảo trì hơn trong quá trình phát triển phần mềm.
Nên học ngôn ngữ lập trình nào?
Nếu bạn đang quan tâm đến lập trình và mới bắt đầu tìm hiểu về ngôn ngữ lập trình, hãy chọn các ngôn ngữ bậc cao để dễ dàng học hơn.
Các ngôn ngữ bậc cao có cú pháp gần gũi với ngôn ngữ tự nhiên, giúp cho người mới bắt đầu dễ tiếp thu hơn.
10 ngôn ngữ lập trình phổ biến đã được đề cập là những loại ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi, ứng dụng cao và ổn định.
Đặc biệt, cộng đồng học các ngôn ngữ này rất đông đảo và luôn sẵn sàng hỗ trợ về kinh nghiệm và tài liệu tham khảo.
Học ngôn ngữ lập trình sẽ mang lại nhiều trải nghiệm thú vị. Kiến thức về một loại ngôn ngữ cũng sẽ giúp bạn dễ dàng tiếp thu các ngôn ngữ khác.
Ngay cả các lập trình viên chuyên nghiệp cũng phải sử dụng nhiều loại ngôn ngữ trong sự nghiệp của họ.
Tiềm năng của nghề lập trình hiện nay
Ngành công nghệ thông tin và lập trình đang phát triển mạnh mẽ và có tiềm năng lớn trong tương lai. Các tiềm năng dành cho người học lập trình bao gồm:
- Nhu cầu về lập trình viên: Với sự phát triển của công nghệ, nhu cầu về lập trình viên ngày càng tăng cao, đặc biệt là trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, thực tế ảo, blockchain, IoT và nhiều lĩnh vực khác.
- Sự đa dạng và thay đổi của công việc: Lập trình là một lĩnh vực đa dạng và luôn thay đổi, mang lại nhiều cơ hội để học hỏi, nghiên cứu và phát triển kỹ năng.
- Thu nhập cao: Lập trình viên được coi là một trong những nghề có thu nhập cao, đặc biệt là khi có kỹ năng chuyên sâu và kinh nghiệm phong phú.
- Tính linh hoạt: Lập trình viên có thể làm việc từ xa hoặc tự do làm việc, có thời gian linh hoạt trong công việc.
- Đóng góp cho sự phát triển xã hội: Lập trình viên đóng góp rất nhiều cho sự phát triển xã hội bằng cách tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của mọi người.
Với những tiềm năng này, ngành lập trình đang trở thành một trong những ngành hot hiện nay, mang lại nhiều cơ hội việc làm và phát triển sự nghiệp cho người học.
Những câu hỏi thường gặp về ngôn ngữ lập trình
Ngôn ngữ lập trình nào phù hợp với mục đích của tôi?
Việc chọn ngôn ngữ lập trình phù hợp phụ thuộc vào mục đích và loại ứng dụng bạn muốn tạo ra. Ví dụ, Python thường được dùng cho việc phân tích dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, trong khi JavaScript thường được sử dụng để phát triển các trang web tương tác.
Làm thế nào để học ngôn ngữ lập trình?
Bạn có thể học lập trình qua tài liệu trực tuyến, khóa học online, sách hoặc tham gia đào tạo offline. Cũng có thể tham gia diễn đàn và cộng đồng để học hỏi từ người khác.
Ngôn ngữ lập trình nào dễ học dành cho những người mới bắt đầu?
Mỗi ngôn ngữ lập trình có độ phức tạp khác nhau. Tuy nhiên, có những ngôn ngữ được xem là dễ hơn cho người mới bắt đầu như Python và JavaScript.
Ngôn ngữ lập trình có thay đổi không?
Các ngôn ngữ lập trình thường được cải tiến và phát triển theo thời gian để đáp ứng các yêu cầu và xu hướng công nghệ mới. Điều này đảm bảo rằng ngôn ngữ lập trình luôn phù hợp với sự phát triển của ngành công nghệ thông tin.
DMA hy vọng qua bài viết này, bạn có thể hiểu rõ hơn về ngôn ngữ lập trình và các loại ngôn ngữ phổ biến để lựa chọn cho mình một ngôn ngữ phù hợp. Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ đến mọi người cùng đọc nhé!